تالاب عینک؛ فرصت سرمایه گذاری گردشگری برای بزرگترین تالاب درون شهری گیلان

آذرملکوتی؛ مسئول امور طراحی بافت های فرسوده و تاریخی سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری رشت

«تالاب عینک»، یا به تعبیر درست و علمی آن «آب بندان» ، تنها پهنه آبی باقی مانده از رشت است. در دوره قاجار این پهنه آبی که در تصاویر هوایی همچون عینک به نظر می رسد، در محدوده غربی و خارج از شهر رشت قرار داشت. در نقشه دوره قاجار –که در سال ۱۲۴۹ خورشیدی- کشیده شده است- در داخل شهر رشت، چندین پهنه آبی یا به زبان گیلکی «سَل» وجود داشت همچون؛ جفت سلان در گوشه باغ سبزه میدان و جفت سلان در محدوده گوهررود و نزدیک به باغ محتشم فعلی. تمامی این آب بندان ها در اثر توسعه بی رویه رشت از بین رفته است و تنها پهنه آبی باقی مانده تالاب عینک است. البته این پهنه آبی نیز در گذر زمان کوچک شده و در حریم آن ساخت و ساز شده است.

با این حال آب بندان عینک که در بستر خود دارای چشمه های زیرزمینی متعددی است، همچنان دبی آبی خوبی داشته و در فصل کشاورزی، بخشی از این آب برای آبیاری بیجارهای پایین دست فرستاده می شود. تالاب عینک به‌عنوان بزرگترین تالاب درون شهری گیلان، دارای ۴پهنه آبی است. حوزه آبی پهنه اول، ۶٫۱هکتار مساحت دارد. پهنه آبی دوم : ۹٫۷هکتار، پهنه آبی سوم: ۹٫۵ هکتار و پهنه آبی چهارم ۱۱٫۲هکتار وسعت دارد.

این تالاب در فصل زمستان مقصد زمستان گذارانی گونه ای مرغابی سان سیاه رنگ مهاجر است. افزون بر آن پرنده های دیگری همچون؛ ماهی خورک، پلیکان پا خاکستری، چرخ ریسک سر آبی، حواصیل شب، کشیم بزرگ، کاکائی سر سیاه کوچک، چنگر نوک سرخ، سینه سرخ و باکلان بزرگ نیز در این پهنه آبی حیات دارند.

در منابع مکتوب، نخستین بار «جیمز فریزر»، بازرگان انگلسیی که در سال ۱۸۳۴میلادی و در زمان فتحعلیشاه قاجار به رشت آمد، از این تالاب دیدار نموده و در سفرنامه اش نام آن را « اینوک» نوشت. ۱۵۴ سال بعد « والریانویچ ملگونوف» در سال ۱۸۵۸ و ۱۸۶۰ میلادی، از سواحل جنوبی دریای کاسپین دیدن کرد. او از راه تالاب عینک به ماسوله و سپس به تبریز می رود و در سفرنامه اش، نام آن را «عینک» نوشته و در توصیفش می نویسد: «دریاچه ای است که از وسط با یک راه دو نیمه شده و درست شبیه عینک است.» ناصرالدین شاه قاجار نیز در سفر خود به فرنگ، از خاطراتش از این تالاب می نویسد که دستور داده بود وسط تالاب برای او محل اسکان بگذارند.
چنددهه است تالاب عینک – که اکنون در محدوده شهر رشت می باشد- به عنوان یک فرصت ارزشمند جهت ارتقا سطح گردشگری مرکز استان مطرح و طرح هایی نیز در این زمینه ارائه شده است. اما اجرای عملی این طرح ها، تاکنون نتیجه مشخصی نداشته است.

در سال ۱۳۹۹ حوزه بازآفرینی سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری رشت، با ارائه طرح هایی در حوزه تالاب عینک در سطح شهرستان رشت و مشخصا در ستاد بازآفرینی پایدار شهرستان، نظر اعضای این ستاد و در راس آن شخص فرماندار وقت را جلب نمود. لازم به یادآوری است که تا پیش از این، تالاب عینک متولی خاصی نداشت و با توجه به سلسله جلسات و مصوبات نهایی در ستاد بازآفرینی شهرستان رشت، موضوع واگذاری تالاب عینک به شهرداری رشت قوت گرفت و مقرر شد شرکت آب منطقه‌ای به عنوان مالک حقوقی تالاب، این آب بندان را جهت اجرای طرح های سرمایه گذاری در اختیار شهرداری رشت قرار دهد و با پیگیری های حوزه بازآفرینی، در سال ۱۴۰۲ قرارداد اجاره تالاب تحت عنوان آب بندان عینک به شهرداری رشت واگذار گردید و شهرداری نیز بلافاصله نسبت به اخذ مشاور آبی جهت لایروبی و همچنین مشاور شهرسازی جهت طراحی فضاهای موجود تالاب اقدام نمود.

از انجاکه تالاب عینک در محدوده منطقه ۴ قرار دارد، در سال یاد شده با همکاری معاونت عمرانی و شهرداری منطقهاین منطقه، لایروبی پهنه آبی دوم در دستور کار قرار گرفت. همچنین آزادسازی فضاهای تصرفی از سوی برخی از شهروندانی که اقدام به ساخت و ساز بدون پروانه نمودند، شروع شد. تسطیح مسیرها جهت احداث پروژه های شهری از دیگر اقدامات انجام شده بود.

این پروژه های خرد به اشکال زیر شده شده است؛
احداث رینگ پیاده و دوچرخه سوار، اجرای سکوی ماهیگیری، سایت پرنده‌نگری، اجرای گستروپارک و رستوران در آب و تریل های چوبی، همچنین اجرای فضاهای مکث در حاشیه تالاب با بن مایه های مختلفی برای پارک عکاسی، پارک شمع و گسترو پارک( تهیه خوراک از مزرعه تا سفره) و… .
مهمترین فضای دیده شده در حاشیه پهنه آبی دوم، به مساحت حدود ۷۵۰۰ مترمربعی تحت عنوان گسترو پارک، پارکی با تم خوراک طراحی شده و در حال حاضر سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری، فضاسازی و بسترهای لازم برای اجرای پارک اعم از خدمات زیرساختی آب و برق، گاز، جمع آوری آب های سطحی، دیوارگذاری محوطه، جدول گذاری مسیرها، اجرای سرویس بهداشتی، اتاق مادر و کودک و… در حال اجرا دارد و همزمان سازمان سرمایه گذاری شهرداری برای اجرای نهایی بسته های سرمایه گذاری، اسناد مناقصه را توسط بخش خصوصی فراخوان خواهد نمود.

امید است آب بندان عینک، در سال پیش رو به عنوان یک فرصت سرمایه گذاری برتر توسط سرمایه گذاران بخش خصوصی دیده شده و اجرای پروژه های گردشگری در حریم این تالاب درون شهری به منصه ظهور برسد.